Астрономия (Бакалавриат)
| Касб таърифи | Коинот жисмларини ўрганиш |
|---|---|
| Касб тарихи | Астрономия энг қадимги ва энг қадимги фанлардан биридир. Бу инсониятнинг амалий эҳтиёжларидан келиб чиққан. Одамлар ерда мавжуд бўлганлиги сабабли, улар ҳар доим осмонда кўрган нарсаларига қизиқишган. Ҳатто қадимги даврларда ҳам улар осмон жисмларининг осмон бўйлаб ҳаракатланиши ва об-ҳавонинг даврий ўзгариши ўртасидаги боғлиқликни пайқашган. Астрономия қадимги Бобил, Миср, Хитой ва Ҳиндистонда муваффақиятли ривожланган. Хитой йилномаларида милоддан аввалги 3-минг йилликда содир бўлган қуёш тутилиши тасвирланган.е. ривожланган арифметика ва геометрия асосида қуёш, ой ва ёрқин сайёраларнинг ҳаракатини тушунтирган ва башорат қилган назариялар ўрта эр денгизи мамлакатларида насронийгача бўлган даврнинг сўнгги асрларида яратилган. Оддий, аммо самарали асбоблар билан биргаликда улар Уйғониш даврига қадар амалий мақсадларга хизмат қилдилар. Қадимги Юнонистонда астрономия айниқса катта ривожланишга эришди. Пифагор биринчи марта Йернинг шарсимон шакли бор деган хулосага келди ва Самослик Аристарх Йернинг Қуёш атрофида айланишини таклиф қилди. Милоддан аввалги э.биринчи юлдуз каталогларидан бирини тузди. Птолемейнинг ИИ асрда ёзилган "Алмагест" асарида деярли бир ярим минг йил давомида қабул қилинган дунёнинг геосентрик тизими баён этилган. Ўрта асрларда астрономия Шарқ мамлакатларида сезиларли ривожланишга эришди. ХВ асрда. Улуғбек Самарқанд яқинида ўша пайтда аниқ асбоблар билан обсерватория қурган. Бу ерда Гиппархдан кейин биринчи юлдузлар каталоги тузилган. Европада астрономиянинг ривожланиши бошланади. Савдо ва навигациянинг ривожланиши ва саноатнинг пайдо бўлиши муносабати билан янги талаблар илгари сурилди, илм-фанни дин таъсиридан озод қилишга ёрдам берди ва бир қатор йирик кашфиётларга олиб келди. Илмий астрономияни якуний ажратиш Уйғониш даврида содир бўлган ва узоқ вақт давом этган. Аммо фақат телескоп ихтироси астрономиянинг замонавий мустақил фанга айланишига имкон берди. ХХ асрнинг илмий-техник инқилоби астрономия ва айниқса астрофизика ривожланишига жуда катта таъсир кўрсатди. Катта оптик телескопларнинг пайдо бўлиши, юқори аниқликдаги радио телескопларнинг яратилиши ва тизимли кузатувларнинг амалга оширилиши Қуёш кўплаб миллиардлаб юлдузлар — галактикалардан ташкил топган улкан диск шаклидаги тизимнинг бир қисми эканлигини аниқлашга олиб келди. 20-асрнинг бошларида астрономлар ушбу тизим унга ўхшаш миллионлаб галактикалардан бири эканлигини аниқладилар. Бошқа галактикаларнинг кашф этилиши экстрагалактик астрономиянинг ривожланишига туртки бўлди. Галактика спектрларини ўрганиш 1929 йилда Эдвин Хабблга "галактикаларнинг тарқалиши" ҳодисасини аниқлашга имкон берди, кейинчалик бу Коинотнинг умумий кенгайиши асосида тушунтирилди. Йердан ташқари атмосфера астрономик кузатувлари учун ракеталар ва сунъий сунъий йўлдошлардан фойдаланиш космик жисмларнинг янги турларини кашф этишга олиб келди: радио галактикалар, квазарлар, пулсарлар, рентген нурланиш манбалари ва бошқалар.Юлдузлар эволюцияси назарияси ва Қуёш тизимининг космогонияси асослари ишлаб чиқилган. ХХ аср астрофизикасининг ютуғи релативистик космология — Коинот эволюцияси назарияси бўлди. |
| Фаолият турлари | Оптик астрономия Инфрақизил астрономия Ултрафиолет астрономия Радиоастрономия Рентген астрономияси Гамма астрономия Електромагнит нурланиш билан боғлиқ бўлмаган астрономия Астрометрия ва самовий механика Атмосферадан ташқари астрономия Кўп каналли астрономия Назарий астрономия Ҳаваскор астрономия |
| Иш жойлари | Расадхоналарда, тадқиқот марказларида ёки университетларда. |
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | Астроном математика, физика, механика, биология ва информатика соҳаларида билимга эга бўлиши керак. Астроном замонавий компютер дастурлари ва энг янги кузатув мосламаларини билиши ва улар билан ишлаши керак. |
| Мутахассислик йўналишнинг шифри | 5140400 |