| Касб таърифи | Архив юритиш ихтисослиги тарихий, маданий, ҳуқуқий ёки тадқиқот аҳамиятига эга бўлган архив материалларини ташкил этиш, бошқариш ва сақлашни ўрганишни ўз ичига олади. Архившунослик бўйича бакалавр дастури одатда қуйидаги жиҳатларни ўз ичига олади:
Архившунослик асослари: архившунослик назарияси ва амалиётига кириш, архив тарихи, Қонунчилик ва архив фаолиятини тартибга солувчи қоидалар.
Архив технологиялари: архив ҳужжатлари ва материалларини ташкил этиш, таснифлаш, сақлаш, тиклаш ва сақлаш усуллари ва технологияларини ўрганиш.
Архив ҳужжатлари: ёзма матнлар, фотосуратлар, хариталар, чизмалар, аудио ва видео материаллар, электрон ҳужжатлар ва бошқаларни ўз ичига олган турли хил архив ҳужжатлари билан ишлаш.
Архив тадқиқот усуллари: архив тадқиқот усулларини ўрганиш, шу жумладан архив манбаларини таҳлил қилиш, ҳужжатларни танқидий баҳолаш, архив материаллари асосида ҳисобот ва илмий ишлар.
Ахборот технологиялари: архив ишларида ишлатиладиган замонавий ахборот технологиялари ва дастурий воситаларни, масалан, электрон ҳужжатларни бошқариш тизимлари (Суед), маълумотлар базалари ва архив ахборот тизимларини ўзлаштириш.
Касбий этика ва иш нормалари: архив ишларида касбий этика ва иш нормалари билан танишиш, шу жумладан махфийлик, шахсий маълумотларни ҳимоя қилиш, ҳуқуқий жавобгарлик ва бошқалар.
Амалий иш: архивлар ва ахборот марказларида амалий машғулотлар ўтказиш, архив лойиҳалари ва дастурий тадбирларда иштирок этиш, архив муассасаларида амалиёт ва амалиёт. |
|---|
| Касб тарихи | Архив юритиш мутахассислиги қадимги илдизларга эга, чунки архив иши тарихи ёзув ва ҳужжатлар тарихи билан чамбарчас боғлиқ. Бироқ, архившуносликнинг мустақил илмий фан сифатида шаклланиши ХИХ асрда бошланган.
Ёзув ва ҳужжатларнинг пайдо бўлиши билан инсоният уларни ташкил этиш ва сақлашга эҳтиёж сезди. Қадимги Юнон, қадимги Рим, Миср, Бобил каби қадимги цивилизацияларда қимматли ҳужжатлар, қонунлар, ҳужжатлар ва бошқа ёзувларни сақлаш учун архивлар яратилган.
Бироқ, архив ишини расмий ўрганиш ва ташкил этиш миллий давлатлар ва замонавий маъмурий тузилмалар пайдо бўлган даврда ривожлана бошлади. ХИХ асрда кўплаб мамлакатлар ҳужжатларни тизимлаштириш ва сақлаш учун давлат архивлари ва архив хизматларини яратдилар.
Архив ишини стандартлаштиришда биринчи қадамлар инқилоб даврида Францияда қилинган. 1794 йилда Давлат архив бошқармаси ташкил этилди, 1796 йилда эса архивларни ташкил этиш бўйича йўриқнома нашр этилди. Ушбу воқеа архившунослик тарихидаги муҳим босқич ҳисобланади.
ХИХ асрда архившунослик илмий фан сифатида фаол ривожлана бошлади. Ушбу даврда архив ишининг асосий тамойиллари шакллантирилди, архивчилар ва архившунослар мактаблари ташкил этилди, архив ҳужжатларини ташкил этиш ва сақлаш усуллари ва технологиялари ишлаб чиқилди.
Вақт ўтиши билан архившунослик нафақат архивларни ташкил этиш ва бошқариш, балки архив фанлари, архив тадқиқотлари методологияси ва методикаси ҳамда архив материалларини сақлаш ва улардан фойдаланиш муаммоларини ўз ичига олган тобора муҳим билим соҳасига айланди. |
|---|
| Фаолият турлари | Архивлар ва ҳужжатларни ташкил этиш: ушбу йўналишдаги мутахассислар архив материалларини ташкил этиш, тизимлаштириш ва таснифлаш, архив ишларининг стандартлари ва усулларини ишлаб чиқиш билан шуғулланадилар.
Архив материалларини тиклаш ва сақлаш: ушбу ихтисослашув бузилган архив ҳужжатлари, фотосуратлар, расмлар ва бошқа материалларни тиклаш ва тиклашни ҳамда уларни узоқ муддатли сақлаш учун сақлашни ўз ичига олади.
Архив фанлари ва тадқиқотлари: ушбу йўналишдаги мутахассислар архив материалларини тарихий, ижтимоий, маданий ва сиёсий тадқиқотлар манбалари сифатида ўрганиш, шунингдек архив тадқиқотлари усулларини ишлаб чиқиш билан шуғулланадилар.
Рақамли архивлар ва электрон ҳужжат айланиши: ушбу ихтисослашув рақамли архивларни яратиш ва бошқариш, электрон ҳужжат айланиши учун дастурий таъминотни ишлаб чиқиш ва электрон архивларнинг хавфсизлигини таъминлаш билан боғлиқ.
Архив педагогикаси ва таълими: ушбу йўналишдаги мутахассислар архив иши соҳасидаги мутахассисларни тайёрлаш ва тайёрлаш, ўқув дастурлари, методикалар ва ўқув қўлланмаларини ишлаб чиқиш билан шуғулланадилар.
Музей архившунослиги: ушбу ихтисослик музейларда архив фондлари ва коллекцияларини бошқариш ва ташкил этиш, кўргазма фаолияти ва тадқиқотчилар ва ташриф буюрувчилар учун архив материалларидан фойдаланиш имкониятини таъминлаш билан боғлиқ. |
|---|
| Иш жойлари | Давлат архивлари: архившунослик бўйича мутахассислар тарихий архив материаллари ва ҳужжатларини сақлаш, ташкил этиш ва уларга киришни таъминлаш билан шуғулланадиган давлат архивларида ишлашлари мумкин.
Музейлар: кўпгина музейлар ўзларининг архивлари ва коллекцияларига эга ва архив материалларини бошқариш ва тартибга солиш, шунингдек тадқиқотчилар ва ташриф буюрувчилар учун уларга киришни таъминлаш учун архив мутахассисларини талаб қилади.
Кутубхоналар: баъзи кутубхоналарда тарихий ҳужжатлар, қўлёзмалар ва архив адабиёти билан боғлиқ махсус архивлар ва тўпламлар мавжуд. Архив мутахассислари ушбу архивларни ташкил қилиш ва бошқариш билан шуғулланишлари мумкин.
Университетлар ва илмий-тадқиқот институтлари: архивлар ва коллекцияларни ташкил этиш ва бошқариш билан шуғулланадиган, шунингдек архив материалларидан фойдаланган ҳолда тадқиқотлар олиб борадиган архивчилар ва архившунослар университетлар ва илмий-тадқиқот институтларида ишлашлари мумкин.
Архив консалтинг фирмалари: баъзи ҳолларда архив бўйича мутахассислар турли ташкилотлар ва корхоналар учун архив ҳужжатларини ташкил этиш, таснифлаш, сақлаш ва бошқариш хизматларини кўрсатадиган консалтинг фирмаларида ишлашлари мумкин.
Рақамли архивлар ва ахборот технологиялари: рақамли архивлар ва электрон ҳужжатлар сонининг кўпайиши билан архив мутахассислари ахборот технологиялари, электрон архивлар ва маълумотлар базаларини бошқариш дастурларини ишлаб чиқиш соҳасида ҳам иш топишлари мумкин. |
|---|
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | Архив қонунчилиги ва меъёрий ҳужжатларни билиш: архив иши ва архив муассасалари фаолиятини тартибга солувчи асосий қонунлар, қоидалар ва стандартларни тушуниш.
Архив материалларини ташкил этиш ва таснифлаш: архив ҳужжатларини белгиланган стандартлар ва талабларга мувофиқ тартибга солиш, тузиш ва таснифлаш қобилияти.
Архив воситалари ва усуллари билан ишлаш: архив ишининг асосий усулларига эгалик қилиш, шу жумладан инвентаризация, каталоглаштириш, индексация, ҳужжатларни инвентаризация қилиш ва бошқалар.
Архив материалларини баҳолаш ва таҳлил қилиш кўникмалари: архив ҳужжатларининг қиймати ва аҳамиятини баҳолаш, асосий фактлар ва маълумотларни аниқлаш учун уларнинг мазмуни ва контекстини таҳлил қилиш қобилияти.
Алоқа кўникмалари: ҳамкасблар, мижозлар ва бошқа манфаатдор томонлар билан самарали мулоқот қилиш, архившунослик бўйича маслаҳат ва маслаҳатлар бериш қобилияти.
Компютер ва ахборот технологиялари билан ишлаш кўникмалари: архивларни ташкил қилиш, электрон ҳужжатлар ва маълумотлар базаларини бошқариш учун компютер дастурлари билан ишлаш асосларини билиш.
Архив материалларини тиклаш ва сақлаш асослари: архив ҳужжатлари ва материалларини узоқ муддатли сақлаш учун тиклаш ва сақлашнинг асосий тамойиллари ва усулларини тушуниш.
Касбий этика ва жавобгарлик: архив ишларида касбий стандартлар, ахлоқ қоидалари ва хулқ-атвор меъёрларини билиш, шунингдек архив материалларининг хавфсизлиги ва мавжудлиги учун жавобгарликни англаш. |
|---|
| Мутахассислик йўналишнинг шифри | 5220300 |
|---|
