Гидрогеология ва муҳандислик геологияси (Бакалавр)
| Касб тавсифи | Гидрогеология ва муҳандислик геологиясининг бакалавриат йўналиши сув ресурслари ва уларнинг атроф-муҳитга таъсирини ўрганишга қаратилган геология ва муҳандислик фанларининг ноёб аралашмасидир. Ушбу мутахассислик талабалари сув олиш жойларини ривожлантириш, муҳандислик-геологик тадқиқотлар ўтказиш ва кўчкилар, тошқинлар ва бошқа табиий офатлар каби геологик жараёнларни башорат қилиш учун гидрогеологик шароитларни баҳолаш усуллари ва технологияларини ўзлаштирадилар. Талабалар, шунингдек, сув ресурсларини ифлосланиш ва экологик таҳдидлардан ҳимоя қилиш усулларини ўрганадилар, бу эса ушбу мутахассисликни сувдан фойдаланиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишнинг долзарб муаммоларини ҳал қилишда муҳим аҳамиятга эга. |
|---|---|
| Касб тарихи | Гидрогеология ва муҳандислик геологияси ихтисослиги қадимги илдизларга эга, аммо унинг тизимлаштирилиши ва мустақил илмий ва амалий соҳа сифатида ривожланиши XIX асрда содир бўлган. Саноат ва урбанизациянинг кенгайиши билан сув ресурслари билан боғлиқ геологик жараёнларни тушуниш, уларни бошқариш ва улардан фойдаланиш усуллари ва технологияларини ишлаб чиқиш зарурати пайдо бўлди. XIX асрда кўплаб мамлакатлар гидрогеология ва муҳандислик геологияси бўлимларини ўз ичига олган ихтисослаштирилган геологик хизматлар ва институтларни ташкил этишни бошладилар. Илмий тадқиқотлар ва технологик тараққиётнинг ривожланиши билан гидрогеологик шароитларни ўрганишнинг янги усуллари, шу жумладан қудуқларни бурғулаш, геофизик усуллар ва гидрогеологик хариталарни таҳлил қилиш ишлаб чиқилди. ХХ асрда гидрогеология ва муҳандислик геологияси ихтисослиги саноат ва қурилиш лойиҳалари сони кўпайиши, шунингдек, сув ресурслари ва атроф-муҳитни муҳофаза қилишнинг аҳамияти ҳақида хабардорлик ошиши туфайли янада талабга эга бўлди. Бугунги кунда фан ва амалиётнинг ушбу соҳаси ривожланишда давом этмоқда, сув ресурсларини самарали бошқариш ва геологик хавфларнинг олдини олиш учун янги технологиялар ва техникаларни жорий қилмоқда. |
| Фаолият турлари | Гидрогеология ва муҳандислик геологияси ихтисослиги бир нечта турларни ўз ичига олади: Гидрогеология: эр ости сувларининг тарқалиши ва ҳаракатини, уларнинг сифати ва атроф-муҳитга таъсирини ўрганади. Гидрогеологлар эр ости сувлари захираларини баҳолаш, қудуқларни қуриш учун гидрогеологик шароитларни ўрганиш ва сув ресурсларини ифлосланишдан ҳимоя қилиш усулларини ишлаб чиқиш билан шуғулланадилар. Муҳандислик геологияси: геологик жараёнлар ва уларнинг қурилиш объектларига таъсирини ўрганишга қаратилган. Муҳандислик геологлари геологик хавфларни (масалан, кўчкилар, тошқинлар) баҳолаш учун муҳандислик-геологик тадқиқотлар ўтказадилар, қурилиш учун тупроқ шароитларини аниқлайдилар ва иншоотларни мустаҳкамлаш ва ҳимоя қилиш чораларини ишлаб чиқадилар. Гидротехник геология: сувни бошқариш муаммолари, тўғонлар, каналлар, сув олиш жойлари ва геологик тузилиш ва ҳудуднинг гидрогеологик шароитлари тўғрисида махсус билимларни талаб қиладиган бошқа объектлар каби гидротехник иншоотларни лойиҳалаш ва қуриш билан шуғулланади. Геоекология: геологик жараёнлар ва атроф-муҳит ҳолати ўртасидаги боғлиқликни ўрганади. Геоекологлар саноат ва антропоген фаолиятнинг геологик муҳитга таъсирини баҳолайдилар ва экотизимларга салбий таъсирни минималлаштириш чораларини ишлаб чиқадилар. |
| Иш жойлари | Гидрогеология ва муҳандислик геологияси бўйича иш дала тадқиқотларини ўтказиш, маълумотларни таҳлил қилиш, тавсиялар ишлаб чиқиш ва сув ресурслари ва геологик шароитлар билан боғлиқ турли хил объектларни лойиҳалаш ва қуришда иштирок этишни ўз ичига олади. Гидрогеология ва муҳандислик геологлари давлат идоралари, саноат корхоналари, муҳандислик компаниялари, илмий тадқиқот институтлари ва консалтинг фирмаларида ишлайди. Уларнинг вазифалари эр ости сувлари захираларини баҳолашдан тортиб, инфратузилма объектларини қуриш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш чораларини ишлаб чиқиш учун муҳандислик-геологик тадқиқотлар ўтказишгача бўлиши мумкин. |
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | Гидрогеология ва муҳандислик геологияси мутахассислари қуйидаги кўникмаларга эга бўлиши керак: Дала тадқиқотлари: ҳудудда геологик ва гидрогеологик тадқиқотлар ўтказиш, тупроқ ва сув намуналарини тўплаш ва таҳлил қилиш қобилияти. Аналитик кўникмалар: геологик ва гидрогеологик шароитларни баҳолаш учун турли манбалардан олинган маълумотларни таҳлил қилиш ва шарҳлаш қобилияти. Геоахборот тизимлари (ГИС) билан ишлаш: геологик маълумотларни қайта ишлаш ва визуализация қилиш ва хариталар яратиш учун махсус дастурлардан фойдаланиш қобилияти. Норматив-техник ҳужжатларни билиш: сув ресурсларини қуриш ва улардан фойдаланишни тартибга солувчи Қонунчилик ва стандартларни тушуниш. Лойиҳалаш ва моделлаштириш: ҳудуднинг геологик ва гидрогеологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда инфратузилма объектларини қуриш ва улардан фойдаланиш бўйича лойиҳаларни ишлаб чиқиш қобилияти. Хавф ва хавфсизликни бошқариш: геологик хавфларни баҳолаш усулларини билиш ва лойиҳалар ва атроф-муҳит хавфсизлигини таъминлаш учун уларни минималлаштириш чораларини ишлаб чиқиш. |
| Мутахассислик йўналишининг шифри | 5311800 |