| Касб тавсифи | Бакалавриатда гидрология мутахассислиги одатда сув ресурслари, уларнинг айланиши, тарқалиши ва атроф-муҳитга таъсири бўйича кенг кўламли билимларни қамраб олади. Гидрологлар гидрометеорологик жараёнлар, эр усти ва эр ости сувлари, сув ҳавзалари ва сув омборлари каби жиҳатларни ўрганадилар. Мутахассислик йўналишига қараб, талабалар иқлим ўзгариши ва уларнинг сув ресурсларига таъсирини ўрганишга, сув тошқини ва қурғоқчиликни башорат қилиш усулларини ишлаб чиқишга, сув тизимларининг барқарорлигини баҳолашга ва бошқаларга эътибор қаратишлари мумкин.
Бундан ташқари, гидрология мутахассисликлари гидрокимё, гидробиология, сув экотизимларини ўрганиш ва сувни бошқариш муаммоларини ўз ичига олиши мумкин. Ушбу мутахассислик бўйича ўқитиш назарий билимларни ҳам, маълумотларни таҳлил қилиш, моделлаштириш, гидрологик ускуналар ва гидрологик маълумотларни таҳлил қилиш дастурлари билан ишлаш каби амалий кўникмаларни ҳам ўз ичига олади. Гидрологлар тадқиқот олиб бориш, сувни бошқариш лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва гидрология бўйича маслаҳатлар бериш орқали давлат муассасаларида ҳам, хусусий секторда ҳам иш топишлари мумкин. |
|---|
| Касб тарихи | Гидрология ихтисослиги қадимги даврлардан бошлаб, биринчи олимлар ердаги сув айланишига қизиқишни бошлаган пайтдан бошлаб қадимий илдизларга эга. Бироқ, мустақил илмий фан сифатида гидрология XIX асрда шаклланишни бошлади.
XIX асрда замонавий илмий методология ва техника пайдо бўлганидан сўнг, сув ресурсларини ўрганишга ва уларнинг атроф-муҳитга таъсирига қизиқиш сезиларли даражада ошди. Биринчи гидрологик тадқиқотлар дарёлар ва дарёларни ўрганиш, шунингдек, ёмғир ва қор ҳақида маълумот тўплаш билан боғлиқ эди.
XIX асрнинг иккинчи ярми ва ХХ асрнинг бошларида гидрология илмий тан олинишни бошлади ва янада тизимлаштирилди. Шу вақт ичида биринчи гидрологик кузатув тармоқлари ва лабораториялари пайдо бўлди, уларда сув жараёнларини ўрганиш ва уларни ўлчаш ва таҳлил қилиш усулларини ишлаб чиқиш бўйича тадқиқотлар ўтказилди.
ХХ асрда технологияларнинг ривожланиши ва илмий билимларнинг кенгайиши билан гидрология фаннинг янада муҳим ва талаб қилинадиган соҳасига айланди. Компютер технологияларининг жорий этилиши гидрологик жараёнларни моделлаштириш ва сув ресурсларидаги ўзгаришларни башорат қилиш усулларини сезиларли даражада такомиллаштиришга имкон берди. Бугунги кунда гидрология Гидрометеорология, гидрокимё, гидробиология ва бошқа соҳаларни ўз ичига олган ҳолда фаол ривожланишда давом этмоқда ва ер сув ресурсларини бошқариш ва сақлашда муҳим рол ўйнайди. |
|---|
| Фаолият турлари | Гидрология ихтисослиги тор ихтисосликка қараб бир нечта турларни ўз ичига олади:
Гидрометеорология: атмосфера ва гидросферанинг ўзаро таъсирини, шу жумладан иқлим маълумотлари, об-ҳаво ҳодисалари ва уларнинг сув ресурсларига таъсирини таҳлил қилишни ўрганади.
Гидрография: дарёлар, кўллар, сув омборлари ва бошқа сув хусусиятларини, шу жумладан уларнинг географик тарқалиши, шаклланиши, режими ва ресурсларини ўрганишга қаратилган.
Гидрокимё ва гидробиология: улар сувнинг кимёвий таркибини ва унинг сув экотизимларига таъсирини, шунингдек биологик омилларнинг сув ресурслари ҳолатига таъсирини ўрганадилар.
Гидротехника: сув ресурсларини бошқариш ва тошқинлардан ҳимоя қилиш учун тўғонлар, тўғонлар, каналлар ва сув тозалаш иншоотлари каби гидротехник иншоотларни лойиҳалаш ва қуришни амалга оширади.
Гидрологик моделлаштириш: сув ресурсларини бошқариш ва сув хўжалиги қарорларини оптималлаштириш мақсадида Дарё харажатлари, сув сатҳлари ва сув ҳавзалари каби гидрологик жараёнларни таҳлил қилиш ва башорат қилиш учун математик моделларни ишлаб чиқади. |
|---|
| Иш жойлари | Гидрология ихтисослиги бўйича иш одатда сув ресурслари маълумотларини йиғиш, таҳлил қилиш ва талқин қилиш, шунингдек, сув ресурсларини бошқариш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш ва тадқиқотларни ўз ичига олади. Гидрологлар давлат ва илмий-тадқиқот ташкилотларида, муҳандислик компанияларида, экология соҳасида, шунингдек саноат корхоналарида ишлашлари мумкин. Уларнинг вазифалари сув сатҳини, Дарё харажатларини кузатиш, сув сифатини таҳлил қилиш, тошқинлардан ҳимоя қилиш усулларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, сувни бошқариш лойиҳаларини қўллаб-қувватлаш ва атроф-муҳитга таъсирини баҳолашда иштирок этишни ўз ичига олиши мумкин. |
|---|
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | Гидрология бўйича мутахассислар кўп қиррали кўникмаларга эга бўлиши керак, жумладан:
Аналитик кўникмалар: сув ресурслари, иқлим кўрсаткичлари, гидрометеорологик жараёнлар ва экологик кўрсаткичлар тўғрисидаги маълумотларни таҳлил қилиш ва шарҳлаш қобилияти.
Дала тадқиқотлари: дала кўникмалари, сув намуналарини йиғиш ва қайта ишлаш, дарёлар сатҳи ва харажатларини ўлчаш ва иқлим кўрсаткичлари маълумотларини йиғиш.
Маълумотларни моделлаштириш ва таҳлил қилиш: гидрологик жараёнларни математик моделлаштириш ва статистик маълумотларни таҳлил қилиш учун дастурий таъминотдан фойдаланиш қобилияти.
Геоахборот тизимлари (ГИС): сув ресурслари ҳақидаги географик маълумотларни визуализация қилиш ва таҳлил қилиш учун Гис бўйича билим ва тажриба.
Қонунчилик ва стандартларни билиш: сувни бошқариш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасидаги Қонунчилик ва стандартларни тушуниш.
Лойиҳани бошқариш: сувни тадқиқ қилиш ва бошқариш бўйича режалаштириш ва лойиҳаларни бошқариш кўникмалари, шу жумладан бюджетлаштириш, муддатлар ва жамоавий ишларни мувофиқлаштириш. |
|---|
| Мутахассислик йўналишининг шифри | 5141100 |
|---|
