| Касб тавсифи | Бакалавр даражасидаги "Ўсимликларни ҳимоя қилиш" ихтисослиги талабаларга ўсимликларни зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтлардан ҳимоя қилиш усуллари ва технологияларини ўргатиш ҳамда уларнинг тарқалишининг олдини олиш чораларига қаратилган. Дастур биология, экотизимлар, Агрономия ва фитопатологияни ўз ичига олган фанларни ўз ичига олади. Талабалар ўсимлик касалликлари диагностикаси, зараркунандаларга қарши кураш усуллари, шу жумладан кимёвий ва биологик воситалардан фойдаланиш ва қишлоқ хўжалиги эрларининг фитосанитария ҳолатини карантин назорати ва мониторинг қилиш технологияларини ўрганадилар.
Ушбу мутахассислик битирувчилари ўсимликларни ҳимоя қилиш ва қишлоқ хўжалигида фитосанитария хавфсизлигини таъминлаш бўйича комплекс дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга оширишга қодир бўлган юқори малакали мутахассисларга айланадилар. Улар қишлоқ хўжалиги компаниялари, илмий-тадқиқот институтлари, экинлар ҳолатини назорат қилиш билан шуғулланадиган давлат ва хусусий ташкилотларда ишлашлари мумкин. Ўсимликларни ҳимоя қилиш ва биологик хилма-хилликни сақлашнинг экологик хавфсиз усулларини қўллаш орқали қишлоқ хўжалигининг барқарор ривожланишини таъминлаш уларнинг фаолиятида муҳим ўрин тутади. |
|---|
| Касб тарихи | Ўсимликларни ҳимоя қилиш ихтисослиги бой тарихга эга бўлиб, унинг илдизлари қадимги даврларга бориб тақалади, чунки одамлар деҳқончилик билан шуғуллана бошлаган ва ўсимлик касалликлари ва зараркунандалари билан боғлиқ муаммоларга дуч келган. Уларга қарши кураш усуллари ҳақида биринчи маълумотни қадимги мисрликлар, юнонлар ва римликлар асарларида топиш мумкин. Ўша кунларда юқтирилган жойларни ёқиш ва табиий инсектицидларни қўллаш каби энг оддий усуллардан фойдаланилган.
XVIII-XIX асрларда илм-фан ривожланиши билан фитопатология ва энтомология асослари шаклланди, бу эса ўсимликларни ҳимоя қилишга тизимли ёндашишга имкон берди. ХХ асрда, айниқса иккинчи жаҳон урушидан сўнг, ўсимликларни кимёвий ҳимоя қилиш воситаларини ишлаб чиқиш ва зараркунандалар ва касалликлар тарқалишининг олдини олиш учун карантин чораларининг аҳамиятини тушуниш туфайли бу соҳада сезиларли ютуқларга эришилди. Сўнгги ўн йилликларда экологик тоза амалиётларга, жумладан биологик назорат ва интеграциялашган зараркунандаларга қарши кураш тизимларига эътибор қаратилди, бу эса барқарор қишлоқ хўжалигининг аҳамияти ҳақидаги замонавий тушунчаларни акс эттиради. |
|---|
| Фаолият турлари | Ўсимликларни ҳимоя қилиш ихтисослиги зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтларнинг олдини олиш ва назорат қилишнинг турли усуллари ва ёндашувларини ўз ичига олган ўсимликларни ҳимоя қилишнинг бир нечта турлари ва турларини ажратиб туради. Асосий турларга кимёвий, биологик, агротехник ва механик ҳимоя, шунингдек карантин чоралари киради.
Кимёвий ҳимоя:
Инсектицидлар: ҳашаротлар зараркунандаларига қарши дорилар.
Фунгицидлар: қўзиқорин касалликларидан ҳимоя қилувчи воситалар.
Гербицидлар: бегона ўтларни ўлдирадиган кимёвий моддалар.
Акарицидлар: Шомилга қарши дорилар.
Биологик ҳимоя:
Йиртқичлар ва паразитлардан фойдаланиш: зараркунандаларнинг табиий душманларини киритиш.
Биопестицидлар: зараркунандалар ва касалликларга қарши курашиш учун микроорганизмларга асосланган препаратлар (бактериялар, вируслар, замбуруғлар).
Феромонлар: зараркунандаларни жалб қилиш ёки қайтариш учун моддалар.
Агротехник ҳимоя:
Алмашлаб экиш: зараркунандалар ва патогенлар тўпланишини камайтириш учун экинларни бир жойда алмаштириш.
Чидамли навларни танлаш: баъзи касалликлар ва зараркунандаларга чидамли ўсимликлардан фойдаланиш.
Ўсиш шароитларини оптималлаштириш: экиш вақтини, суғориш тезлигини ва ўғитларни тўғри танлаш.
Механик ҳимоя:
Зараркунандаларни қўлда йиғиш: зараркунандаларни қўлда олиб ташлаш.
Тузоқлардан фойдаланиш: ҳашаротларни ушлаш учун тузоқларни ўрнатиш.
Жисмоний тўсиқлар: зараркунандалар ўсимликларга киришига йўл қўймаслик учун тўрлар, экранлар.
Карантин тадбирлари:
Текшириш ва сертификатлаш: зараркунандалар ва касалликлар тарқалишининг олдини олиш учун қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ва материалларини текшириш ва сертификатлаш.
Карантин зоналари: хавфли организмларнинг тарқалишини назорат қилиш ва олдини олиш учун махсус зоналарни ўрнатиш.
Фитосанитария назорати: қишлоқ хўжалиги объектларининг фитосанитария ҳолатини кузатиш, диагностика қилиш ва назорат қилиш чоралари. |
|---|
| Иш жойлари | Ўсимликларни ҳимоя қилиш ихтисослиги битирувчилари қишлоқ хўжалигининг турли соҳаларида ва тегишли соҳаларда иш билан таъминлаш учун кенг имкониятларга эга. Уларнинг касбий маҳорати ва билимлари давлат ва хусусий ташкилотларда, илмий-тадқиқот институтларида, шунингдек агросаноат компанияларида талабга эга. Ишнинг асосий йўналишларига қуйидагилар киради:
Давлат муассасалари ва фитосанитария назорати хизматлари:
Фитосанитария инспекторлари: қишлоқ хўжалиги объектларини текшириш, карантин чоралари ва фитосанитария меъёрларига риоя этилишини назорат қилиш.
Карантин инспекторлари: давлат чегарасидан ўтиш пунктларида ишлаш, карантин зараркунандалари ва касалликлари учун юкларни текшириш.
Илмий-тадқиқот институтлари ва университетлар:
Тадқиқотчилар: фитопатология, энтомология, ўсимликларни ҳимоя қилишнинг янги усулларини ишлаб чиқиш ва чидамли навлар бўйича илмий тадқиқотлар ўтказиш.
Ўқитувчилар: талабалар ва ёш мутахассисларни тайёрлаш, ўқув дастурлари ва материалларини ишлаб чиқиш.
Хусусий аграр компаниялар ва агрохолдинглар:
Агрономлар-маслаҳатчилар: фермерлар ва қишлоқ хўжалиги корхоналарига ўсимликларни ҳимоя қилиш, зараркунандалар ва касалликларга қарши курашнинг мақбул усулларини танлаш бўйича маслаҳат бериш.
Ўсимликларни ҳимоя қилиш бўйича менежерлар: йирик агросаноат корхоналарида ўсимликларни ҳимоя қилиш дастурларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш.
Ўсимликларни ҳимоя қилиш ишлаб чиқарувчилари ва дистрибюторлари:
Технологлар ва маҳсулот бўйича мутахассислар: ўсимликларни ҳимоя қилиш учун янги дори-дармонларни ишлаб чиқиш, синовдан ўтказиш ва тарғиб қилиш.
Савдо ва маркетинг бўйича менежерлар: мижозлар билан ишлаш, тақдимотлар ва семинарлар ўтказиш, маҳсулотларни бозорга чиқариш.
Екологик аграр компаниялар ва органик қишлоқ хўжалиги ташкилотлари:
Биологик ҳимоя бўйича мутахассислар: экологик тоза ўсимликларни ҳимоя қилиш усулларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, биопестицидлар ва табиий йиртқичлардан фойдаланиш.
Консалтинг компаниялари ва мустақил экспертлар:
Фитосанитария хавфсизлиги бўйича маслаҳатчилар: эксперт хизматларини кўрсатиш, қишлоқ хўжалиги эрларининг фитосанитария ҳолатини яхшилаш стратегиясини ишлаб чиқиш. |
|---|
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | Ўсимликларни ҳимоя қилиш бўйича мутахассислар қуйидаги асосий кўникмаларга эга:
Диагностика ва идентификация: зараркунандалар, касалликлар ва бегона ўтларни аниқлаш ва таниб олиш қобилияти.
Назорат усуллари: ўсимликларни ҳимоя қилишнинг кимёвий, биологик, агротехник ва механик усулларини билиш.
Фитосанитария назорати: фитосанитария текширувлари ва карантин тадбирларини ўтказиш кўникмалари.
Таҳлил ва мониторинг: далаларнинг фитосанитария ҳолатини кузатиш ва қарор қабул қилиш учун маълумотларни таҳлил қилиш қобилияти.
Дастурларни ишлаб чиқиш: ўсимликларни ҳимоя қилиш бўйича кенг қамровли дастурларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш қобилияти.
Маслаҳат: фермерлар ва қишлоқ хўжалиги корхоналарига ўсимликларни ҳимоя қилиш бўйича маслаҳат бериш кўникмалари.
Тадқиқот ва ишланмалар: илмий тадқиқотлар ўтказиш ва ўсимликларни ҳимоя қилишнинг янги усулларини ишлаб чиқиш қобилияти.
Алоқа ва ўқитиш: бошқа мутахассислар ва қишлоқ хўжалиги ишчиларига билимларни ўргатиш ва этказиш қобилияти. |
|---|
| Мутахассислик йўналишининг шифри | 5410300 |
|---|
