| Касб тавсифи | Бакалавриат даражасидаги "Таржима назарияси ва амалиёти (тиллар бўйича)" мутахассислиги таржима ва маданиятлараро алоқа соҳасида юқори малакали мутахассисларни тайёрлашга қаратилган. Ўқув дастури таржиманинг назарий асосларини, турли матнлар ва жанрлар билан ишлашнинг амалий жиҳатларини ўрганишни ва икки ёки ундан ортиқ чет тилларини чуқур ўрганишни ўз ичига олади. Талабалар таржима усуллари ва техникасини, таржима ва таржиманинг ўзига хос хусусиятларини, шунингдек, бизнес, ҳуқуқшунослик, тиббиёт ва технология каби турли хил профессионал соҳаларда таржима қилишнинг ўзига хос талабларини ўрганадилар. Таржиманинг аниқлиги ва этарлилигида асосий рол ўйнайдиган маданий жиҳатларга алоҳида эътибор қаратилади.
Ўқув жараёнида келажакдаги таржимонлар амалиёт ўташади, бу уларга турли ташкилотлар ва компанияларда ҳақиқий тажрибага эга бўлиш имконини беради. Тилшунослик, Маданияцҳунослик ва стилистика курслари уларнинг касбий билимларини тўлдиради, дунёқарашини кенгайтиради ва матнни таҳлил қилиш кўникмаларини яхшилайди. Дастур битирувчилари халқаро компанияларда, таржима агентликларида, нашриётларда, давлат ва хусусий муассасаларда ишлашлари ва фрееланcинг билан шуғулланишлари мумкин. Бундай тайёргарликка эга мутахассислар глобаллашган дунёда талабга эга, бу эрда тиллар ва маданиятлар ўртасида маълумотни аниқ ва самарали этказиш қобилияти тобора муҳим аҳамият касб этмоқда. |
|---|
| Касб тарихи | "Таржима назарияси ва амалиёти" ихтисослиги тарихи қадимги даврлардан келиб чиққан бўлиб, таржимага бўлган эҳтиёж турли халқлар ва маданиятлар ўртасидаги алоқалар бошланиши билан пайдо бўлган. Қадимги даврларда таржимонлар ҳукмдорлар саройларида, савдо ва дипломатияда муҳим рол ўйнаган. Энг қадимги ва энг муҳим мисоллардан бири милоддан аввалги III-II асрларда амалга оширилган Септуагинта деб номланувчи Инжилнинг юнон тилига таржимаси. Ўрта асрларда қадимги юнон матнларини Араб тилига таржима қилган, илмий билимларни сақлаб қолган ва тарқатган Араб олимлари туфайли таржимонларнинг роли сезиларли даражада ошди.
Таржимашуносликнинг замонавий тарихи ХХ асрда шакллана бошлади, чунки таржима нафақат тилларни билишни, балки маданий контекстни, алоқа назариясини ва тилшуносликни чуқур тушунишни талаб қилади. Шу вақт ичида, айниқса Эвропа ва Шимолий Америкада профессионал таржимонларни тайёрлаш бўйича биринчи академик дастурлар пайдо бўла бошлади. Динамик эквивалентлик назариясини таклиф қилган Йевгений найда ва таржимоннинг кўриниши масалаларини тадқиқ қилган Лоренс Венути каби назариётчиларнинг ишлари интизомни ривожлантиришга катта ҳисса қўшди. Бугунги кунда "Таржима назарияси ва амалиёти" ихтисослиги глобаллашув муаммоларига ва автоматлаштирилган таржима ва сунъий интеллект каби янги технологияларга мослашишда давом этмоқда. |
|---|
| Фаолият турлари | Таржимашуносликда таржиманинг бир нечта асосий турлари ва турлари мавжуд:
Шакли бўйича:
Таржима: матнларни, шу жумладан китоблар, мақолалар, ҳужжатларни таржима қилиш.
Таржима: кетма-кет ва синхрон таржимага бўлинади.
Жанрлар ва қўллаш соҳалари бўйича:
Адабий таржима: бадиий асарларнинг таржимаси.
Техник таржима: техник ҳужжатларни, кўрсатмаларни таржима қилиш.
Ҳуқуқий таржима: ҳуқуқий матнларни, шартномаларни таржима қилиш.
Тиббий таржима: тиббий матнларнинг таржимаси, ташхислар.
Аудиовизуал таржима: субтитрлаш, филмларни дубляж қилиш.
Ижро техникаси бўйича:
Кетма-кет таржима: таржимон асл маърузачидан кейин гапиради.
Синхрон таржима: таржимон асл маърузачи билан бир вақтда гапиради.
Варақдан таржима: таржимон биринчи марта кўрган матнни тезкор таржима қилиш. |
|---|
| Иш жойлари | "Таржима назарияси ва амалиёти" мутахассислиги битирувчилари таржима ва маданиятлараро алоқа кўникмаларига талаб катта бўлган турли соҳаларда иш топишлари мумкин. Асосий иш жойларига қуйидагилар киради:
Таржима агентликлари: доимий ёки мустақил таржимон сифатида ишлайди, турли мавзуларда таржима ва таржима буюртмаларини бажаради.
Халқаро компаниялар: бизнес ҳужжатлари, шартномалар, музокаралар ва бошқа корпоратив маълумотларни таржима қилиш билан шуғулланади.
Давлат идоралари: дипломатик хизматларда, вазирликларда, суд органларида иш олиб боради, халқаро муносабатлар ва ҳуқуқий жараёнларда таржима ва талқин хизматларини тақдим этади.
Нашриёт ва оммавий ахборот воситалари: китоблар, мақолалар, ссенарийлар ва бошқа адабий ва журналистик материалларни таржима қилиш.
Таълим ва илмий муассасалар: чет тили ўқитувчилари, таржимашунослик соҳасидаги тадқиқотчилар, илмий мақолалар ва ўқув материаллари таржимонлари сифатида ишлайди.
Нотижорат ташкилотлар ва халқаро муассасалар: БМТ, ЖССТ, ЮНЕСКО ва бошқаларни ўз ичига олади, бу эрда таржимонлар ҳужжатлар, конференциялар ва лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш билан шуғулланади.
Фрееланcинг: бутун дунё бўйлаб турли хил мижозлар ва лойиҳалар билан ишлаш орқали буюртма асосида таржима хизматларини тақдим этинг. |
|---|
| Мутахассисликка қаратилган малакалар | "Таржима назарияси ва амалиёти" мутахассислиги бўйича муваффақиятли ишлаш учун битирувчилар бир қатор асосий кўникмаларга эга бўлишлари керак:
Лингвистик кўникмалар:
Она ва чет тилларини мукаммал билиш: грамматика, луғат ва стилистикани чуқур билиш.
Тил нуансларини тушуниш: диалектлар, урғу ва сўзлардан фойдаланиш контекстларини фарқлаш қобилияти.
Таржима қобилиятлари:
Таржима: турли жанрдаги матнларни аниқ ва малакали таржима қилиш қобилияти.
Таржима: асл нусханинг маъноси ва интонациясини сақлаб, синхрон ва изчил таржима қилиш қобилияти.
Маданий ва маданиятлараро кўникмалар:
Маданий контекстни билиш: матнни этарли даражада талқин қилиш учун таржима тиллари мамлакатларининг маданий хусусиятларини тушуниш.
Маданиятлараро алоқа: турли маданият вакиллари билан самарали мулоқот қилиш ва ишлаш қобилияти.
Техник кўникмалар:
Таржима воситаларидан фойдаланиш: CAT (Computer-Assisted Translation) автоматлаштирилган таржима воситалари ва дастурларини билиш.
Мултимедиа билан ишлаш: субтитрлаш ва аудиовизуал материаллар билан ишлаш кўникмалари.
Тадқиқот қобилиятлари:
Маълумотни қидириш ва текшириш: аниқ таржима учун маълумотларнинг ишончлилигини топиш ва баҳолаш қобилияти.
Аналитик қобилият: матнларни таҳлил қилиш ва оптимал таржима эчимларини топиш қобилияти.
Ташкилий кўникмалар:
Вақтни бошқариш: ишни ўз вақтида самарали режалаштириш ва бажариш қобилияти.
Тафсилотларга эътибор: хатолар ва ноаниқликларга йўл қўймаслик учун таржимада эҳтиёткорлик ва пухталик.
Юмшоқ кўникмалар (Soft Skills):
Мулоқот қобилияти: фикрларни оғзаки ва ёзма равишда аниқ ва тушунарли тарзда ифода этиш қобилияти.
Стрессга чидамлилик: босим остида ишлаш ва катта ҳажмдаги ишларни бошқариш қобилияти. |
|---|
| Мутахассислик йўналишининг шифри | 5120200 |
|---|
