Хорижий давлатларнинг таълим тўғрисидаги ҳужжатлари мамлакатимизда фақат тан олиш ёки нострификациялаш (эквивалентлигини қайд этиш) йўли билан қонуний кучга эга бўлади.

Тан олиш – осонлаштирилган тартибот бўлиб, бунда аниқ халқаро битим туфайли Ўзбекистон Республикасида у ёки бошқа хорижий давлатнинг таълим тўғрисидаги ҳужжатлари қабул қилинади.

Ҳужжат тўлиқ ўрта (тўлиқсиз ўрта, ўрта) маълумот (10-12 ва ундан юқори синфлар – таҳр.) тўғрисидаги ҳужжатларни тан олиш тартибига аниқлик киритди. Умумий ўрта таълим тўғрисидаги ҳужжатлардан фарқли ўлароқ (9 синф – таҳр.) улар Халқ таълими вазирлиги тизимининг махсус комиссиялари томонидан эмас, балки Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ҳудудий бошқармаларида ташкил этиладиган комиссиялар томонидан тан олинади. Улар Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигига бўйсунади.

Шунингдек, мазкур ҳужжатларнинг Ўзбекистондаги қайси таълим даражаларига тўғри келиши ҳам белгилаб берилган:

Тан олиш ёки нострификациялаш тўғрисидаги аризанинг янги шакли тасдиқланди. Бундан ташқари, унга илова қилинадиган ҳужжатлар рўйхатига қуйидагилар қўшилди:

ҳужжат эгасининг шахсини тасдиқловчи ҳужжат нусхаси;

хорижий давлатларда таълим олганлик тўғрисидаги ҳужжатни тан олиш ва нострификациялаш (эквивалентлигини қайд этиш) учун тўлов тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжат (ЭКИҲ 1 баробари).

Таълим тўғрисидаги ҳужжат Ўзбекистонда амалда мавжуд бўлган таълим шаклида ўқиб олинган бўлиши таълим тўғрисидаги ҳужжатнинг тан олиниши талабларига киритилди. Масалан, Ўзбекистонда муайян мутахассисликлар бўйича ўқишнинг сиртқи шакли тақиқланган бўлса, сиртқи таълим тўғрисидаги дипломларни тан олиш амалга оширилмайди.

Эслатма:, илгари ҳужжатни тан олиш учун бошқа шартлар киритилган эди:

таълим тўғрисидаги ҳужжатни берган таълим муассасаси ўзи жойлашган давлатнинг ваколатли органлари томонидан тан олинган бўлиши;

таълим тўғрисидаги ҳужжат берилган давлатда тан олинган бўлиши;

таълим тўғрисидаги ҳужжатнинг тан олиниши Ўзбекистон Республикаси билан давлатлараро битимларда кўзда тутилган бўлиши.

Ҳужжатнинг яна бир янгилиги ҳужжатларнинг эквивалентлиги ҳақидаги салбий хулоса айрим таълим йўналишларининг (ижтимоий соҳа, педагогика, тарих, ҳуқуқ) хусусиятидан келиб чиқиб, ўзлаштирилган ўқув фанлари ҳажми ва дарс соатлари миқдори Ўзбекистоннинг давлат таълим стандартларига мувофиқ белгиланган тартибда тасдиқланган намунавий ўқув режанинг 55 фоизидан кам қисмини ташкил қилса берилиши мумкин.

Шунингдек, махсус синов (тест, ёзма иш, суҳбат) натижасига кўра 55% ва ундан кам балл тўплаган ариза берувчининг таълим тўғрисидаги ҳужжатлари энди нострификациялашга тавсия этилмайди.

Эслатма: рад этиш учун қуйидаги ҳолатлар ҳам асос бўлади:

хорижий давлатларда профессионал маълумот тўғрисида ҳужжат берадиган таълимнинг умумий меъёрий даври (тўлиқ ўрта маълумот олингандан кейин) Ўзбекистон Республикаси таълим стандартларида назарда тутилган даврдан 1 йилдан кам бўлса;

таълим тўғрисидаги ҳужжат берилган мамлакатда унинг эгасига Ўзбекистондагига қараганда кам академик ва (ёки) профессионал ҳуқуқлар берилган бўлса (масалан, ҳужжат эгаси олий ўқув юртларига, магистратура ёки докторантурага кириш, профессионал фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқига эга эмаслиги);

Битирувчининг хорижий давлатларда таълим олганлик тўғрисидаги ҳужжатларини нострификациялаш қуйидаги ҳолларда тўғридан-тўғри (махсус синовларсиз) амалга оширилади, башарти таълим:

Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг ҳужжатлари, Вазирлар Маҳкамасининг қарор, фармойиш ва баённомалари асосида;

Ўзбекистон Республикаси Президентининг ҳужжатлари, Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари билан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фаолият юритишига рухсат этилган хорижий давлатларнинг олий таълим муассасаларида;

мутахассисларни мақсадли тайёрлаш учун хорижий давлатлар томонидан ажратилган квоталар (грантлар)га мувофиқ тасарруфида олий таълим муассасалари бўлган вазирлик ва идораларнинг йўлланмалари асосида;

халқаро тан олинган ташкилотларнинг олий таълим муассасалари рейтингида биринчи 500 талик рўйхатига киритилган, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ҳамда Давлат тест марказининг қўшма қарори билан ҳар йили рўйхати тасдиқланадиган таълим муассасаларида олинган бўлса.

Мазкур ҳолатлар ҳужжат тан олиниши учун халқаро битимлар мавжуд бўлиши тўғрисидаги талабни мажбурий қилмайди (ушбу ҳолатларнинг қай бирида тан олиш, қай бирида нострификациялаш ҳақида ҳужжатда тўғридан-тўғри шарт кўрсатилмаган).